Uit Geldermalsen en Meteren - Oorlogsslachtoffers uit Betuwe-West

Oorlogsslachtoffers uit gemeenten Buren, Culemborg en West Betuwe
Oorlogsslachtoffers West- Betuwe
Ga naar de inhoud

Uit Geldermalsen en Meteren

Gemeente West Betuwe > Omgekomen inwoners in Duitse dienst
Inwoners uit gemeente West Betuwe in Duitse dienst

Vermeldenswaard is het feit dat er tijdens de Tweede Wereldoorlog ook drie in de gemeente Geldermalsen geboren 'jongens' in Duitse dienst zijn omgekomen. Twee daarvan hebben een foute keuze gemaakt, evenals enkele andere inwoners uit deze gemeente, die in de jaren vijftig echter weer hun Nederlanderschap hebben teruggekregen. Zij geloofden in een ideologie die verwerpelijk was. Het zal mogelijk mensen kwetsen de namen van hen te lezen. De webmaster heeft echter gemeend dat in een historisch document hun namen niet mochten ontbreken. Doordat zij deel uitmaakten van het Duitse leger, worden zij vanzelfsprekend niet erkend als oorlogsslachtoffer. Wie in vreemde krijgsdienst gaat en daarbij het leven laat, is toch een ander soort slachtoffer dan degene die niet actief vecht, maar wel het leven laat als gevolg van oorlogsgeweld dat van buiten komt.
Zo veel jaren na het einde van de Tweede Wereldoorlog moet het volgens de webmaster toch mogelijk  zijn, althans laat ik het proberen, om tot verzoening te komen met het verleden. In deze kwestie houd ik echter terdege rekening met de gevoelens en standpunten van familieleden van omgekomen inwoners uit de gemeente Geldermalsen. Iemand beschreef dit onlangs heel treffend: 'Natuurlijk valt niet te ontkennen dat leden van deze groep slachtoffer zijn van de oorlog, maar zij hebben het slachtofferschap meestal zelf en vrijwillig en op verwerpelijke gronden gezocht en dat kan inhouden dat zij in bepaalde kring herdacht kunnen worden, maar niet op 4 mei met degenen die zij direct of indirect vermoord hebben.'  

Ongeveer 25000 Nederlanders traden in Duitse krijgsdienst gedurende de Tweede Wereldoorlog. Hierdoor verloren zij automatisch hun Nederlanderschap. In 1953 werd door de Nederlandse staat een wet ingevoerd waardoor deze stateloze Nederlanders hun Nederlandse Nationaliteit weer konden terugkrijgen. (wet 1953 Staatsblad 363).

Klik hier voor de website waarin deze info te lezen is. Deze database heeft de namen van  ongeveer 11500 namen van die Nederlanders die hun Nederlandse nationaliteit herkregen. Dit waren de inwoners uit de huidige gemeente Geldermalsen:

AANDEWIEL, Martinus Johannes, 28 maart 1916, geb. te Haarlem. Woonachtig in Buurmalsen.
BAKKER, Pieter, 24 januari 1919, geb. te Ridderkerk. Woonachtig in Geldermalsen.
BERENDSE, Frank, 16 maart 1897, geb. te Geldermalsen. Woonachtig in Hilversum.
KRANENBURG, Aart Gerard van, 31 augustus 1902, geb. te Geldermalsen. Woonachtig in Soesterberg, gemeente Soest.
NOORD, Jan Gerard van, 10 augustus 1908, geb. te Haaften. Woonachtig in Geldermalsen.
RIJNBENDE, Paul Heinrich, 16 april 1897, geb. te Buurmalsen. Woonachtig in Rotterdam.
SLEEUWENHOEK, Bastiaan, 3 december 1902, geb. te Beesd. Woonachtig in Velsen.
ZANDWIJK, Hendrikus Martinus van, 20 september 1905,  geb. te Deil. Woonachtig in 's-Gravenhage.
 
Bron: Nederlandse Staatscourant

 
Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er o.a. door de gunstige financiële regelingen veel personen die in vreemde krijgsdienst traden, zo ook in Geldermalsen. De meesten overleefden, maar raakten hun Nederlanderschap na de oorlog kwijt.
Twee inwoners uit de gemeente Geldermalsen kwamen om in Duitse dienst:

Achternaam: van der Kraan  
Voornamen: Gijsbertus
Voorletters: G.
Beroep:  
Geboorteplaats: Geldermalsen
Geboortedatum: 05-02-1923
Overlijdensplaats: Kisskino, bij   Leningrad
Overlijdensdatum: 04-12-1942
Begraafplaats: onbekend            
Land: Rusland
      
De ouders van Gijs waren elektricien Hendrikus van der Kraan (*1897) uit Rossum en Sophia Antonia van Hees (*1899) uit Geldermalsen. Zij trouwden op 21 oktober 1920 in Geldermalsen en kregen zes kinderen:
  • Hendrika, (*1921-1921)
  • Gijsbert, (*1923-1942)
  • Henk (overleden na 2006)
  • Huibert, (*1926-1926)
  • Sophia (*1933- na 2006))
  • Huibert Petronelis (*1936-2006) te Ontario, Canada

Bron foto: Eric Wilderom

Vanaf 1929 was het gezin woonachtig te Utrecht.
Gijs was Schütze in het Duitse leger en kwam om het leven bij de zware gevechten rond Leningrad in december 1942. Zijn stoffelijk overschot is nooit gevonden.
Klik hier voor overlijdensakte van Gijsbert.
----------------------------------------------------------------------------------------------
De tweede was een inwoner uit Meteren, gemeente Geldermalsen.

Achternaam: Doorn  
Tussenvoegsels: van
Voornamen: Barendinus
Voorletters: B.
Beroep:  
Geboorteplaats: Meteren
Geboortedatum: 22 oktober 1924
Overlijdensplaats: onbekend Rusland
Overlijdensdatum: na maart 1945
Begraafplaats: onbekend

Bron foto: Stichting oorlogsslachtoffers.nl

De ouders van Barend waren landbouwer Floris van Doorn (*1896-1970) en Gijsberta Hermina Schaaij (*1899-1956). Ze trouwden in september 1919 in Buurmalsen en kregen samen elf kinderen. Barendinus was de vierde in de rij.
Barendinus was pantsergrenadier en maakte deel uit van Stab II./ SS-Panzer Grenadier Regiment 48 "Generaal Seyffardt".
Midden 1943 kwam het Vrijwilligerslegioen Nederland uit Leningrad terug en werd toen in zijn geheel overgenomen door de Waffen-SS, waaraan het tot dan toe slechts ondergeschikt geweest was. Het kreeg de naam "Brigade Nederland", deel uitmakende van het IIIe (Germanische) SS-Panzerkorps. De twee Nederlandse regimenten van de Brigade heten 48. en 49. SS.Freiw.Panz.Gren.Rgt. Generaal  Seyffardt" en "Admiraal de Ruyter". Barend behoorde tot de eerste. Hij had zich vermoedelijk in oktober 1942 aangemeld. Hij moest daarvoor wel breken met familie en kennissen.
Barend stuurde zijn familie rond Kerstmis 1944 nog een bericht, zonder te schrijven wat de standplaats was. In februari 1944 evacueerde hij uit Kurland met de 23. SS-freiwilligen-panzergrenadier-division „Brigade Nederland" om te worden ingezet bij de verdediging van Berlijn, waar hij in maart of iets later uiteindelijk is vermist. Rond deze periode is er nog een teken van leven van hem vernomen uit "het oosten". Zijn familie heeft daarna niets meer van hem gehoord. Het Rode Kruis heeft na de oorlog nog een onderzoek ingesteld naar zijn verblijfplaats, maar helaas zonder resultaat. Ook de WASt in Berlijn beschikt niet over meer informatie, dan die hierboven over hem vermeld staat. Een officiële overlijdensverklaring is nooit opgesteld.

Tot begin mei 2017 stond hij ten onrechte vermeld op het Oorlogsmonument in Enspijk:


 
----------------------------------------------------------------------------------------------
Onderstaande persoon had op één of andere wijze banden met Geldermalsen. Hij was een zgn. "Reichs Deutscher" d.w.z. dat hij nog steeds niet genaturaliseerd was als Nederlander en dus verplicht was in Duitse dienst te gaan.
 
Achternaam: Schmitz  
Voornamen: Friedrich Wilhelm
Voorletters: F.W.
Beroep: vrachtwagenchauffeur
Geboorteplaats: Duisburg
Geboortedatum: 30 sept 1907
Overlijdensplaats: Futa Pass
Overlijdensdatum: 5 september 1944
Begraafplaats:

Vooralsnog blijkt niet dat Friedrich Wilhelm Schmitz een binding had met Geldermalsen,  behalve dat zijn moeder en zus er woonden.

Friedrich "Wim" was kantoorbediende, zie ook de gezinskaart in Den Haag, vooral achterkant, sinds 1939 tijdelijk te Duitsland, Oberkassel. Hij had de Duitse nationaliteit. Zijn geboortedatum op de GK Den Haag is 30-09-1907.

Zijn ouders waren Josef Henrich Carl Schmidt (1879-1933) en Johanna van Loon (Rotterdam 1882- Utrecht 1946). Na het overlijden van haar man Carl is ze hertrouwd met Bartholomeus Rönz.
Ze hadden nog een dochter: Helene (Leny) Wilhelmine Maria Schmitz, geboren in 1910 in Duisburg, gehuwd met Ad Vaal, de één woonde in Utrecht, de ander in Den Haag. Na hun huwelijk in 1933 verhuisden ze naar de Stationsweg C 193 in Geldermalsen. Helene Vaal-Schmitz zat in 1940 in het comite van aanbeveling van de Nederlandse Reclaseringsinstellingen.

Friedrich is in een lazaret bij het Italiaanse Futa Pass gestorven.

Met dank aan leden van het Stamboonforum, m.n. Ludmilla van Santen
Terug naar de inhoud