Gesn. Indiëgangers - Oorlogsslachtoffers West-Betuwe

Gesneuvelde Indiëgangers

 

De kolonie Nederlands-Indië werd in maart 1942 bezet door Japan. De capitulatie van Japan op 15   augustus 1945 werd een week lang door het lokale Japanse gezag verzwegen.   Dit schiep een gezagsvacuüm: vooral de Indonesische jongeren vreesden, dat   hierdoor het proces van nationale onafhankelijkheid zou gaan stagneren. In   die spanning werd met dwang van deze jongeren op 17 augustus 1945 de   Repoeblik Indonesia uitgeroepen door Soekarno en Hatta.

Zie  documentaire De Bezetting: De oorlog in Indië.
Zie aflevering Andere  tijden over de afloop van de strijd in Nederlands-Indië (rond minuut 28)

Bij de overgave  was bedongen dat Japan alle locale en regionale  legers zou ontbinden. Zo ook in  Indonesië. Er was bij bepaalde bevolkingsgroepen tijdens de  Japanse bezetting een drang naar onafhankelijkheid ontstaan die verschillende  religieuze en politieke achtergronden hadden. Zo waren er de islamitische Hizbollah en de Sabillah, de socialistische Pasindo en de communistische Merah.  Ook waren er de nationalistische Barisan Pemberontak Rakjat Indonesia (B.P.R.I.),  de Laksjkar Rakjat en de Rasjkar Banteng. Daarnaast waren er ook nog  gevechtsgroepen van boeren, arbeiders, politie, studenten, ambtenaren en  vrouwen. Deze laatste groeperingen werkten soms samen met de militaire groepen,  maar vaak werkten ze ook op eigen initiatief, met alle gevolgen van dien:  moordpartijen, plunderingen en onderlinge gevechten. In december 1945 werd door een  correspondente van het Rode Kruis alleen op West-Java al een dertigtal  zelfstandig opererende legers en legertjes geteld.  Eén mening hadden deze  groepen gemeen: zij hadden hun eigen land onder oorlogsomstandigheden drie jaar  draaiend gehouden, waren geïndoctrineerd door het Japanse denken van nimmer  opgeven en dachten er niet aan om op welke wijze dan ook de zeggenschap over hun  land nog met iemand te delen: "100% MERDEKA!" Oerip Soemohardja bracht in  oktober 1945 al deze groepringen bijeen tot een leger: Tentara Notional  Indonesia (T.N.I.), waarmee de nationalisten daadwerkelijk het heft in handen namen.

Het uitblijven van de geallieerde  troepen tot oktober 1945 en de passieve houding van de Britten nadien heeft deze  groepen alleen maar gesterkt. Aanvankelijk kwam het tot een gewapende confrontatie tussen   de Indonesische nationalisten en de Britse troepen die na de   Japanse capitulatie in augustus 1945 strategische posities in  de archipel hadden bezet.
Veel van de uit internering  teruggekeerde Nederlanders werden als "spion" geliquideerd, waaronder een aantal  ambtenaren van het Binnenlands Bestuur, die naar hun standplaats terugkeerden om  hun taak weer op zich te nemen. Vrouwenkampen werden aangevallen en beschoten,  soms met handgranaten en sluipschutters. In Bandoeng en Semarang moesten Japanse  krijgsgevangenen herbewapend worden om de terreur te keren. Op 28 oktober 1945  vielen de Indonesiërs in Soerabaya de Britse troepen aan, op 30 oktober werd de  Britse brigade-generaal Mallaby vermoord. In de eerste week van november sloegen  de Britten hard terug, bevrijdden 6000 Nederlanders en Indische Nederlanders uit  de gevangenis, enkele honderden van hen werden door de Indonesiërs gedood. Nog  5000 gevangenen werden naar het binnenland afgevoerd, lopend tot aan Ngawi toe,  en bleven nog anderhalf jaar gevangenen van de Republiek.

Vertegenwoordigers van het vooroorlogse Nederlands gezag in dit deel  van de wereld waren er nauwelijks meer. Het Geallieerd Opperbevel had wel  overleg met Van Mook als Nederlands vertegenwoordiger, maar die had weinig  inspraak in de beslissingen die werden genomen. De Nederlandse regering vond dat  het Nederlands gezag in Nederlands-Indië weer hersteld moest worden en in het  najaar van 1945 werden al voorbereidingen getroffen voor een expeditieleger dat  orde en rust moest brengen. Dit leger bestond geheel uit vrijwilligers, daar de  grondwet niet toeliet dat dienstplichtigen naar overzeese gebiedsdelen werden  gestuurd. Een grondwetswijziging maakte dat al snel mogelijk. Al spoedig werd de  lichting 1945 opgeroepen en op 1 september 1946 werd de 7 decemberdivisie  opgericht. Zo genoemd naar een toespraak van Koningin Wilhelmina in 1942 te  Londen. Vanwege de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog bestond er onder  de Nederlandse bevolking weerstand om gedwongen strijd te voeren in dit  overzeese gebiedsdeel. Toen bijv. op de vertrekdag het troepentransportschip de  Boissevan van de rede van Amsterdam vertrok, brak daar een massale proteststaking  uit. Op de wagons van troepentreinen waren opschriften te lezen als  "Vleestransport Amsterdam-Batavia". Ook ontbraken 450 van de 3000  dienstplichtigen. Duizenden dienstplichtigen hadden ernstige bezwaren om naar  Indonesië te worden uitgezonden. De meesten van hen hadden geen enkel bezwaar  gehad hun dienstplicht in Nederland te vervullen, maar wel om zich te laten  inzetten in een strijd tegen het Indonesische volk dat tegen de vroegere  koloniale heerser voor zijn bevrijding vocht. De principiële dienstweigeraars  werden door de militaire instanties, en ook door de krijgsraden die hen later  berechtten, als deserteurs aangemerkt. Zij werden ook behandeld als zodanig  (zelfs harder dan oud-SS'ers), veroordeeld tot lange gevangenisstraffen tot wel  vijf jaar en behandeld als paria's na beëindiging van hun straftijd.  Vrijstelling kon ook worden aangevraagd op grond van 'onmisbaarheid in het  boeren-of tuiniersbedrijf'. In de Betuwe kwam dit laatste regelmatig voor.  

De organisatie van de Nederlandse landstrijdkrachten in  Nederlands-Indië:

• De landstrijdkrachten in Nederlands-Indië waren zoals elk leger georganiseerd  volgens een piramidemodel. Aan het hoofd van de  troepenmacht stond de legercommandant.
  
• Daaronder stonden de verschillende infanteriedivisies van elk 20.000 man sterk.
  
• Een divisie telde drie of vier infanteriebrigades van elk circa 5000 man sterk.
  
• Een brigade telde op haar beurt 3 of 4 infanteriebataljons van elk ongeveer 800  man sterk.
  
• Een bataljon was weer opgedeeld in 5 compagnieën. Een infanteriecompagnie telde  ongeveer 120 man.
  
• Zij bestond weer uit pelotons van circa 30 man. De kleinste eenheid was een  groep, van 10 man sterk.
  
• De landstrijdkrachten kenden ook gespecialiseerde onderdelen, zoals AAT, de  genie, cavalerie en artillerie.
  

Meer dan 95.000 militairen hebben al dan niet vrijwillig  tussen 1945 en 1949 gediend in Nederlands-Indië. 5000  van hen zijn daarbij omgekomen, waarvan ongeveer de helft door  gevechtshandelingen en de overigen ten gevolge van ziekten en ongevallen. Aan  Indonesische zijde viel een veelvoud daarvan: naar schatting 150.000. Dat waren  zowel slachtoffers van Nederlands militair optreden als van geweld uitgeoefend  door de Indonesische nationalisten tegen politieke tegenstanders en vermeende  pro-Nederlandse elementen onder de eigen bevolking.

Door geringe (tropen-)ervaring van het Nederlandse leger en gebrekkige  logistieke voorzieningen aldaar, groeit er tegenwoordig steeds meer respect voor die  dienstplichtige of vrijwilliger die daar twee tot drie jaar (!) heeft gevochten. Ook zij mogen niet vergeten worden!

Land: Indonesië

Vak: KM-POL

Gedenkboek 40    

Ten tijde van de strijd in Nederlands-Indië kwam hij begin juni 1945 als oorlogsvrijwilliger en stoker op het fregat Flores van de Koninklijke Marine terecht. Hij werd op 15 oktober 1946 geplaatst bij de Marine Bewakings Afdeling te Tandjong Priok, de haven van Batavia. Tijdens een nachtelijke patrouille op 19 november 1946 raakte Henk vermist. Bij een direct ingezette zoekactie door andere leden van de patrouille, werd hij zwaargewond gevonden. Hij werd vervolgens naar het militair hospitaal in Batavia gebracht, waar hij later op de dag is overleden.

Land: Indonesië

Vak: VI

Nummer: 99  

 

 Overlijdensadvertenties uit De Nieuwe Tielse Courant 31 mei  1949

Land: Indonesië

Vak; C

Nummer: 223

   

Het is niet bekend of Jacob ook zijn opleiding voor marinier in Camp  Lejeune  in North Carolina (VS) heeft gevolgd. Voor OVW'ers die marinier  wilden worden was dat toentertijd wel gebruikelijk.

Bron foto's: Tonny Dees